W związku z rozpoczętą debatą nad przedstawionymi przez Rząd propozycjami dotyczącymi zmian w szkolnictwie wyższym i w nauce w perspektywie do 2010 r., w ramach środowiskowej dyskusji nad modelem kariery naukowej w naszym kraju, w dniu 7 maja br. w siedzibie Fundacji Rektorów Polskich (FRP) w Warszawie, na zaproszenie prof. prof. Jerzego Axera, Karola Modzelewskiego i Jerzego Woźnickiego, odbyło się spotkanie z udziałem sygnatariuszy listu 44, ekspertów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz zaproszonego ad personam grona innych osób. W spotkaniu trwającym 3 godz. wzięło udział 38 osób.Udział w debacie wynikał z troski ludzi nauki o jakość życia akademickiego w Polsce. Dyskusja nie była wyrazem podziału środowiska, wprost przeciwnie, powinna ona stać się pozytywnym wyrazem zaangażowania akademii w sprawy zasadnicze dla jej właściwego działania i służby publicznej.Poszukiwanie wewnętrznego porozumienia środowiska akademickiego w sprawach refom powinno odbywać się z zachowaniem zasady bona fide, bowiem jakość życia akademickiego jest zakorzeniona w akademickim etosie, a bez zaufania do dobrych intencji środowiska nie można dyskutować o reformach.
Debata przyniosła zbieżność poglądów w sprawach: konieczności zachowania progu awansu miedzy doktoratem i profesura, potrzeby nadania procedurom awansowym i konkursowym charakteru bardziej zewnętrznego, obiektywnego i zróżnicowanego. Podkreślano, ze zniesienie habilitacji jest uwarunkowane podniesieniem poziomu doktoratów a reformy powinny być powiązane z wewnętrzną motywacja środowiska akademickiego.
- Przedstawienie wyników dotychczasowych prac Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw mobilności i karier naukowych MNiSW - prof. Jerzy Woźnicki
- Przedstawienie prac Zespołu do spraw Opracowania Modelu Kariery Akademickiej w Polsce (KRASP-PAN) - prof. Franciszek Ziejka
- Zagajenie dyskusji:
- prof. Karol Modzelewski - Intencje sygnatariuszy listu 44
- prof. Jerzy Axer - W poszukiwaniu kompromisu ....
- Dyskusja
- Podsumowanie i ustalenia końcowe
W trakcie debaty formułowano opinie i postulaty dotyczące spraw ogólnych - fundamentalnych dla systemu szkolnictwa wyższego w Polsce, jego planowanej reformy i toczącej się nad nią debaty oraz bardziej szczegółowe - dotyczące, zgodnie z tematem spotkania, modelu awansu naukowego.
- Zachowanie drugiego progu awansu naukowego (pomiędzy doktoratem a tytułem profesora) uznano zgodnie za konieczne, jednakże jego charakter i procedura prowadząca do jego nadania wymagają dalszej dyskusji. Za zachowaniem drugiego stopnia przemawia przede wszystkim obniżający się poziom doktoratów oraz przeciążenie nauczycieli akademickich obowiązkami dydaktycznymi. Progi stopni naukowych sprzyjają, choćby wymuszonemu i czasowemu, skupieniu się na pracy naukowej.
O charakterze i procedurze uzyskiwania stopni muszą decydować gremia uczonych a nie urzędnicy. Rozpoczęciu reformy awansu naukowego powinno towarzyszyć stwierdzenie, że procedury kontroli i oceny będą w rękach ciał korporacyjnych. - Bez względu na to, czy drugi stopień awansu naukowego zostanie zachowany w obecnej postaci (habilitacja), czy też w innej, procedura jego nadania wymaga zobiektywizowania i urzetelnienia ocen. Diagnoza stanu obecnego dokonana przez zgromadzonych była surowa. Proponowano obowiązkowe uzyskiwanie stopni naukowych poza rodzimą uczelnią, jedynie zewnętrzne recenzje, podniesienie roli oceny dorobku naukowego kandydata, a nawet powrót do ankiet profesorskich w tej ocenie, zwiększenie roli centralnych ciał kontrolnych (CK), które powinny prowadzić systematyczny monitoring prawidłowości promowania.
- Z prowadzonej dyskusji wynikało, że zniesienie już teraz habilitacji jako stopnia naukowego byłoby przedwczesne. Wyprzedzająco należy bowiem podnieść poziom doktoratów, co nie będzie łatwe. Podkreślano też przywiązanie większości środowiska do nazwy habilitacja.
Taka sama krytyczna diagnoza i postulaty naprawy towarzyszyły dyskusji dotyczącej dróg zajmowania stanowisk uczelnianych, a przede wszystkim zapewnienia rzetelności konkursów pozwalających obsadzić te stanowiska. Tu także postulowano konkursy zewnętrzne z wykorzystaniem ankietyzacji środowiskowej.
- Potrzebne jest zróżnicowanie zasad i kryteriów przyznawania uprawnień habilitacyjnych (promotorskich) w różnych dziedzinach nauki, tak aby były one dostosowane do ich charakteru (dotyczy to np. nauk humanistycznych i nauk społecznych).
- Dalszej dyskusji i nowych rozstrzygnięć wymaga powiązanie uzyskiwania stopni naukowych z awansowaniem na stanowiska w uczelniach. Zwracano uwagę na potrzebę lepszego motywowania kadr do podnoszenia swego statusu naukowego. Zarazem jednak wskazywano na ułomność obecnego systemu, który zbyt mocno stabilizuje pracownika po uzyskaniu habilitacji.
Postulowano wydawanie certyfikatu potwierdzającego ukończenie studiów doktoranckich wyłącznie wraz z dyplomem doktorskim oraz sugerowano kontrolę akredytacyjną nad tymi studiami, które także weszły w stadium umasowienia.
- Odnotowane problemy powinny zostać poddane głębokiej dyskusji, co wymagać będzie czasu. Powinny się wypowiedzieć w tej sprawie akademickie organy kolegialne oraz organizacje i instytucje życia akademickiego i naukowego. Niezbędne prace nad strategią rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce powinny rozpocząć się od diagnozy jego stanu - na tle Europy i świata.
Powinna zostać określona wizja rozwojowa ze wskazaniem narzędzi i sposobów realizacji. Mechaniczne naśladowanie tzw. rozwiązań europejskich lub amerykańskich samo przez się nie prowadzi do sukcesu. Polska tradycja akademicka może mieć wielką wartość dla powodzenia reformy. Powinno to również oznaczać zmianę polityki państwa wobec nauki i szkolnictwa wyższego oraz dostrzeżenie ich znaczenia dla rozwoju kraju udokumentowane finansowym wsparciem wszelkich autentycznych reform i wyróżniających się jakością środowisk.
Niektóre zgłoszone postulaty i opinie zostały przedstawione przez uczestników w przedłożonych zebranym notatkach, które znajdują się w Dodatku nr 2 do niniejszego Komunikatu. Zebrani podkreślali, że uczestniczyli w spotkaniu z satysfakcją i zgodnie uznali, że debata posłużyła złagodzeniu napięcia, jakie zrodziło się wokół projektu reform.
Dodatki:
1. Dodatek I: Lista uczestników debaty poświęconej modelowi kariery naukowej w Fundacji Rektorów Polskich >>>
- Prof. Ewa Chmielecka - Głos w dyskusji na temat reformy szkolnictwa wyższego w Polsce
- Prof. Wiesław A. Kamiński - Propozycje nowych rozwiązań dotyczących ścieżki kariery naukowej
- Prof. Aleksander Koj - Modele kariery akademickiej (7 maja 2008)
- Prof. Włodzimierz Kurnik - Głos w dyskusji podczas spotkania Rady ds. Edukacji i Badań Naukowych przy Prezydencie RP w dniu 25.04.2008 r
- Prof. Tadeusz Luty - Komentarz do polemiki w sprawie habilitacji
- Prof. Leszek Pączek - Materiały do dyskusji
- Prof. January Weiner - Notatka dotycząca habilitacji
- Prof. Piotr Węgleński - Notatka dotycząca zniesienia habilitacji
- Prof. Jerzy Woźnicki - Uwagi dotyczące zmian w modelu kariery naukowej
- Prof. Franciszek Ziejka - Uwagi ogólne o drodze awansu naukowego